Omstillingstakten i skipsfarten ligg milevis bak behovet for å sikre framtidig konkurransekraft og at klimamåla vert nådd, viser DNVs omstillingsbarometer. Utsleppa frå skipsfarten aukar.

Ei løysing som kan vere både billigare og enklare enn andre forslag som er framme i debatten, er å bruke skatte- og avgiftssystemet og innføra ei negativ CO₂-avgift knytt til drivstoffet.

Dramatisk aukande utsleppskostnader

Kostnader for å sleppe ut klimagassar frå norske skip vil auke dramatisk dei neste ti åra. Klarar me ikkje å få implementert låg- og nullutsleppsløysingar i skipsfarten no, mistar me ikkje berre klimamåla av syne. Ei av Norges viktigaste næringar vil og få svekka konkurransekraft når den globale industrien no omstiller seg i takt med klimaskiftet.

I dag betalar norske skip ca. 750 kr/tonn i nasjonal CO₂-avgift. Frå 2024 vart norsk skipsfart fasa inn i EUs kvotesystem (ETS) og må betala ein forventa gjennomsnitts kvotepris på 1500 kr/tonn i 2030. Regjeringas plan er at den samla karbonprisen (avgift + kvote) skal vere 2400 kr/tonn i 2030.

Frå 2025 blir også EUs nye direktiv for grøne drivstoff implementert i Norge (FuelEU Maritime). Direktivet set krav om gradvis fallande karbonintensitet som etter våre utrekningar isolert sett kan medføre ekstra 1000 kr/tonn frå 2030.

Samla sett kan altså kostnadane ved CO₂-utslepp auke til over 3400 kr/tonn i 2030. Det vil bety at kostnadane blir mangedobla på få år. Utover 2030-talet vil dei berre fortsette å auke når kvotane blir fasa ut og det ikkje er fleire igjen i 2039.

Ikkje økonomisk rasjonelt i dag

Me har kome langt med elektrifisering av skipsfarten i Noreg gjennom utrulling av maritim batterielektrisk teknologi. Men store deler av den norske, havgåande flåten har operasjonar som ikkje er eigna for rein batterielektrisk framdrift.

Skal desse skipa oppnå nullutslepp, må dei også ta i bruk drivstoff utan utslepp, gjerne hydrogenbaserte drivstoff som flytande eller komprimert hydrogen, eller ammoniakk eller metanol.

Problemet er at karbonprisen i dag er for låg til at det er økonomisk rasjonelt å investere i nullutsleppsteknologi. Det tek mange år å planlegge, investere og bygge eit nytt skip. Manglande investeringsevne no vil forplante seg til fråvær av nullutslepp også mange år fram i tid.

Oppskrifta: Negativ CO₂-avgift

I dag finst det teknologi tilgjengeleg i marknaden som kan gå på grøne drivstoff til ein akseptabel investeringskostnad, men prisen på det grøne drivstoffet er framleis for høg.

Ifølgje våre medlemmer vil grøne drivstoff som hydrogen og ammoniakk vere økonomisk rasjonelt med ein karbonpris på 2400 kr/tonn – men me kan ikkje vente til 2030. Difor trengst det – i ein avgrensa periode – økonomiske incentiv som utliknar prisforskjellen til fossilt drivstoff fram til karbonprisen kjem opp på høgt nok nivå.

Nært eit samla næringsliv har lenge føreslått ei mellombels ordning med differansekontraktar på grønt drivstoff som ei løysing. Men det har vist seg å vere politisk krevjande å få til for ulike regjeringar. Det blir sagt at det er for dyrt, juridisk krevjande og for lite effektivt å forvalta.

Ei alternativ løysing, som kan vere både billigare og enklare, er altså å bruke skatte- og avgiftssystemet ved å innføra ei negativ CO₂-avgift knytt til drivstoffet. Det vil seie at dei som tar i bruk grønt drivstoff, får eit frådrag eller refusjon tilsvarande gapet mellom dagens karbonpris – ca. 1400 kr/tonn (avgift + kvote) – og nivået i 2030 på 2400 kr/tonn.

Men sidan dette gapet vert mindre og mindre etter kvart som karbonprisen aukar, vert og kostnaden for staten mindre og mindre. Incentiveffekten for dei som skal investere, vil likevel oppretthaldast heile vegen. I praksis blir karbonprisen i 2030 framskynda for investeringar i grøne drivstoff.

Blir ei slik ordning innført frå neste års statsbudsjett i 2026, vil ordninga gjelde i berre fire år fram til 2030, som ytterlegare avgrensar belastinga for staten.

Taktskifte for nullutsleppsteknologi

Skatteetaten har opna for fritak og refusjon for CO₂-avgifta for kvotepliktig innanriks skipsfart, så grunnlaget for forvaltinga av ei negativ CO₂-avgift er allereie på plass.

Ei slik ordning vil ikkje berre gjere klimamåla meir oppnåelege. Me vil og sjå eit taktskifte i investeringar i nullutsleppsteknologi, som vil sikre både konkurransebaserte oppdrag for leverandørindustrien i Noreg i åra som kjem, og samtidig skape ein stor nok marknad for bruk av grøne drivstoff frå norske hydrogen- og ammoniakkprodusentar.